با اصلاح تبصره ۲ ماده ۳۹ حقوق حالت اشتغال قطع نمی‌شود
طرح اصلاح تبصره۲ ماده۳۹ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران مصوبه جلسه مورخ ۹۲.۷.۳ مجلس شورای اسلامی در جلسه مورخ ۹۲.۷.۱۰ شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و مغایر با موازین شرع و قانون اساسی شناخته نشد.
بدین‌وسیله متن این تبصره به شرح زیر اصلاح شده است. «حقوق حالت اشتغال جانبازان و آزادگان ازکارافتاده کلی موضوع مواد۳۸ و ۳۹ این قانون در صورت اشتغال در دستگاه‌های موضوع بند الف ماده۲ این قانون قطع نمی‌شود.»با این اصلاحیه حقوق مکتسبه بسیاری از جانبازان و آزادگان ازکارافتاده کلی که در معرض قطع شدن قرار گرفته بود، تثبیت شد. در طی تصویب این طرح در مجلس و پس از آن ابهامات زیادی از جانب جانبازان مطرح شد که ما را بر آن داشت تا با بهره‌گیری از سوابق قوانین به این ابهامات پاسخ دهیم و ایثارگران گرامی را به حقوقشان آشنا سازیم.
لذا آن ابهامات و شبهاتی که به طرق مختلف به دست ما رسیده بررسی و پاسخ آن داده می‌شود، بدیهی است چنانچه ابهامات دیگری در ذهن ایثارگران باشد در ادامه بحث به آن نیز خواهیم پرداخت.
۱- چه گروهی از جانبازان و آزادگان مشمول قانون حالت اشتغال می‌شوند؟
۲- آیا بازنشستگان مشمول دریافت حقوق حالت اشتغال می‌شوند؟
برابر قوانین مصوب کلیه جانبازان و آزادگان باید در کمیسیون‌های ذیصلاح در نیروهای مسلح و بنیاد شهید و امور ایثارگران مورد بررسی قرار گرفته و وضعیت ازکارافتادگی آنان مشخص شود. جانبازان و آزادگان از بابت ازکارافتادگی دارای۳ وضعیت خواهند بود.
الف) ازکارافتاده کلی می‌شوند و در شمول قانون حالت اشتغال قرار می‌گیرند.
ب) ازکارافتاده جزئی می‌شوند و در شمول حقوق وظیفه قرار می‌گیرند.
ج) ازکارافتاده کلی و جزئی نمی‌شوند، لذا مشمول دریافتی مستمر نخواهند بود، بلکه به برخی از آنان برای یکبار پاداش پرداخت می‌شود.با این وصف تمامی جانبازان و آزادگان باید به کمیسیون‌های ذیصلاح معرفی شوند و از این بابت هیچ محدودیت و ممنوعیتی برای معرفی آنان وجود ندارد.
کمیسیون‌های پزشکی در بنیاد شهید و امور ایثارگران و نیروهای مسلح ملزم هستند تکلیف همه جانبازان و آزادگانی که دارای درصد هستند را از حیث ازکارافتادگی مشخص کنند و مراتب را به ذینفع اطلاع دهند. برخلاف تعیین درصد که فقط ضایعات مربوط به مجروحیت ملاک عمل قرار می‌گیرد، برابر بند۶ قسمت(ب) نحوه تعیین ازکارافتادگی کلی موضوع دستورالعمل تعیین ازکارافتادگی مصوب فرماندهی معظم کل قوا جانبازانی که به سن ۵۰سالگی رسیده یا دارای بیماری ناتوان‌کننده باشند مجموع این عوامل و ضایعات مربوط به مجروحیت می‌تواند با تأیید شورای‌عالی پزشکی از مصادیق ازکارافتادگی قرار گیرد و از تاریخ تصویب شورا، این افراد مشمول قانون حالت اشتغال خواهند بود.
مع‌الوصف انتخاب نحوه برقراری حقوق حالت اشتغال برای بازنشستگان با خود آنان است. اگر مایل باشند حکم بازنشستگی آنان در دستگاه مربوط تبدیل به حالت اشتغال شود، پس از صدور رأی کمیسیون پزشکی با مراجعه به صندوق بازنشستگی مربوط و دستگاه اجرایی محل خدمت نسبت به تبدیل حکم حقوقی آنان اقدام می‌شود در غیر این صورت می‌توانند جدای از حقوق بازنشستگی که به‌واسطه ۳۰سال خدمت و پرداخت کسورات بازنشستگی طی این ۳۰ سال حاصل شده است، متقاضی دریافت حقوق حالت اشتغال شوند؛ زیرا به استناد بند یک ماده واحده قانون الحاق یک تبصره به قانون استخدام جانبازان مصوب ۷۵٫۹٫۷ مجلس شورای اسلامی، حقوق بازنشستگی به سبب قانون دیگر (یعنی قانونی که حسب آن فرد متقاضی ۳۰سال خدمت کرده و کسورات آن به صندوق بازنشستگی واریز شده است) مانع از دریافت حقوق حالت اشتغال که منشأ آن ایثارگری است، نمی‌باشد.
تمام جانبازانی که در گذشته به دلیل اشتغال و دریافت حقوق از این بابت، حقوق حالت اشتغالشان قطع شده است با اصلاح تبصره۲ ماده۳۹، بنیاد موظف است نسبت به برقراری مجدد حقوق آنان اقدام کند.
در این موضوع تفاوتی میان دستگاه‌های اجرایی که جانبازان در آن شاغل بوده‌اند نیست و همه دستگاه‌های مشمول بند الف ماده۲ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران را دربرمی‌گیرد. مشمولین قانون حالت اشتغال شامل ۲ گروه تبصره یک و تبصره ۶ هستند. تکلیف مشمولین تبصره یک که بیکار بوده یا شاغل در دستگاه‌های غیردولتی هستند از ابتدا مشخص بود و آنان پس از تایید ازکارافتادگی کلی توسط کمیسیون‌های پزشکی ذیصلاح، مشمول دریافت حقوق حالت اشتغال می‌شدند لکن بحث اساسی درباره مشمولین تبصره ۶ قانون حالت اشتغال، یعنی شاغلین در دستگاه‌های اجرایی دولتی است.
چنانچه جانباز ازکارافتاده کلی از امتیاز جانبازی استفاده کرده و به عنوان جانباز تبصره۶ از دستگاه منفک شده و بدون اشتغال، حقوق و مزایای خود را از دستگاه‌اجرایی دریافت کند، چون از امتیاز حالت اشتغال در دستگاه اجرایی استفاده کرده و بدون آنکه سرکار حاضر شود حقوق خود را دریافت می‌کند، برابر قانون نمی‌تواند مجددا تقاضای اعمال تبصره یک را درباره خود بنماید؛ به عبارتی، اجتماع تبصره یک و ۶ با عنایت به اینکه منشأ هر دو دریافت جانبازی خواهد بود ممنوع می‌شود و مغایر قانون خواهد بود.
اگر به رای وحدت رویه دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۷۹۹ مورخ ۸۷٫۱۱٫۱۳ مراجعه و به دقت آن را بررسی کنیم و اشتباهی که برخی مجریان و برخی قضات دیوان از این رای داشته‌اند را تکرار نکنیم، متوجه می‌شویم در این رای نیز ۲ دریافت بابت حالت اشتغال خلاف قانون اعلام شده که ادعای کاملا درستی است. لهذا دریافت ۲ حقوق حالت اشتغال قطعا خلاف قانون بوده و پرداخت همزمان ۲ حقوق حالت اشتغال فاقد وجاهت قانونی است. اما نکته‌ای که اغلب جانبازان ازکارافتاده کلی سوال می‌کنند، این است که آیا ممکن است مجددا تقاضای اعاده به خدمت داده، بر سر کار حاضر شویم؟
در قوانین تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان و قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران نیز بر حق اعاده به خدمت جانبازان بدون هر قید و شرطی به استناد تبصره ذیل مواد مورد نظر تاکید شده است. برداشت غلطی که اعضای کمیسیون ماده۱۶ از موضوع اعاده به خدمت جانبازان حالت اشتغال دارند و فراتر از ممنوعیتی که در ذیل مواد قانونی وجود دارد تصمیم‌گیری می‌کنند، اقدامی فراتر از قانون بوده و از کمیسیونی که باید مدافع حقوق ایثارگران و رعایت نص صریح قانون باشد انتظار بیشتری می‌رود.
لذا تقاضای اعاده به خدمت جانبازان حالت اشتغال به وضعیت خدمتی قبل از حالت اشتغال محدودیت و ممنوعیت قانونی ندارد و تقاضای ابطال رای ازکارافتادگی برای رسیدگی به تقاضای اعاده به خدمت آنان اقدامی خلاف قانون است و اساسا چنین تقاضایی از کمیسیون برای امری که سلب آن از اختیارات کمیسیون نیست نیازمند تصریح مقنن است.
بخش دیگری از جانبازان مشمول تبصره۶ قانون حالت اشتغال، کسانی هستند که دارای رای ازکارافتادگی بوده ولی همچنان مایل هستند که در سازمان خود مشغول به کار باشند. این گروه حقوق خود را مانند سایر شاغلین غیرایثارگر با منشأ استخدامی دریافت می‌کنند، لکن برای دریافت حقوق ایثارگری خود با عنایت به داشتن رای ازکارافتادگی هیچ محدودیت قانونی ندارند و باید حقوق حالت اشتغال آنان با درنظر گرفتن قانون الحاق، قانون حالت اشتغال و قانون اصلاح تبصره۲ ماده۳۹ به آنان پرداخت شود. خلاصه کلام این است که جانبازان تبصره ۶ قانون حالت اشتغال چنانچه از امتیازات این قانون در دستگاه اجرایی محل خدمت خود استفاده نکنند و همچنان مشغول خدمت باشند می‌توانند حقوق حالت اشتغال را حسب قوانین از طریق بنیاد دریافت کرده و منع قانونی برای این موضوع وجود ندارد.
۱- تکلیف بنیاد شهید و امور ایثارگران در برابر جانبازان از کارافتاده که حقوق وظیفه و حالت اشتغالشان را از نیروهای مسلح یا سایر دستگاه‌های اجرایی دریافت می‌کنند چیست؟
اگر جانبازان از کارافتاده حقوق حالت اشتغال یا وظیفه خود را از نیروهای مسلح یا سایر دستگاه‌های اجرایی دریافت می‌کنند، بنیاد شهید و امور ایثارگران تکلیفی جهت پرداخت مجدد حقوق با این عناوین ندارد و دریافت این حقوق از بنیاد خلاف قانون است اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که حقوق حالت اشتغال منشأ ایثارگری دارد و برای سایر افراد وضع نشده است ولی حقوق وظیفه از موارد مشترکی است که برای غیرایثارگران نیز وضع شده است لذا منظور از حقوق وظیفه‌ای که مانع از دریافت حقوق از بنیاد می‌شود حقوق وظیفه‌ای است که منشأ دریافت آن جانبازی باشد و برقراری آن به دلیل حوادث غیر جانبازی نباشد لذا اگر فردی به دلیل حوادث غیرجانبازی مشمول دریافت حقوق وظیفه شود این حقوق مانعی از دریافت حقوق وظیفه یا حالت اشتغال با منشأ جانبازی نمی‌باشد.
۲- افراد بازنشسته‌ای که بعد از بازنشستگی به شهادت رسیده یا جانباز از کارافتاده شده‌اند می‌توانند حقوق حالت اشتغال یا وظیفه دریافت کنند.حسب گزارش‌های واصله تعدادی از این افراد با مشکلات جدی مواجه شده و به‌رغم تصریح قانون مبنی بر عدم ممنوعیت دریافت حقوق وظیفه یا حالت اشتغال به سبب جانبازی و شهادت با حقوق بازنشستگی، همچنان از دریافت این حقوق محروم مانده‌اند.
برابر بند یک ماده واحده قانون الحاق یک تبصره به قانون استخدام جانبازان، اسرا و افراد خانواده‌های شهدا مصوب ۷۵٫۹٫۷ مجلس شورای اسلامی، دریافت حقوق بازنشستگی، وظیفه و مستمری به سبب قانون دیگر موجب قطع حقوق و دریافتی‌های جانبازان و مستمری‌بگیران شهدا از بابت جانبازی و شهادت نخواهد بود لذا بنیاد موظف است نسبت به برقراری حقوق حالت اشتغال مستمری‌بگیران شهدا و جانبازان با وصف مذکور اقدام کرده و دریافت حقوق بازنشستگی را مانعی برای حقوق قانونی آنان نداند.
۳- آیا وضعیت استخدامی قبل از شهادت و از کارافتادگی کلی در نحوه برقراری حقوق حالت اشتغال مؤثر است؟
کلیه افراد اعم از کادر، پیمانی، وظیفه و بسیجی که دارای وضعیت‌های مختلف استخدامی هستند، وضعیت آنان پس از شهادت و از کارافتادگی کلی هیچ تفاوتی با یکدیگر نداشته و نحوه برخورد با وضعیت آنان همسان خواهد بود بنابر این با همه آنها مانند کادر ثابت همطراز رفتار خواهد شد و ترفیعات و حقوق آنان همواره مانند نیروهای کادر ثابت اقدام می‌شود؛ نکته‌ای که متأسفانه درباره جانبازان از کارافتاده سرباز وظیفه ارتش و شهدا و جانبازان از کارافتاده بسیجی به درستی عمل نمی‌شود و سال‌هاست که حقوق آنان تضییع می‌شود. با توجه به تصریحات قانونی، سربازان وظیفه ارتش که مشمول قانون حالت اشتغال شده‌اند بدون توجه به قانون از ابتدا حقوق و مزایای آنان به سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح منتقل و بدون آنکه ترفیعات آنان و حقوق دریافت همطراز کادر ثابت اقدام شود، با آنان مغایر قوانین رفتار شد.
این اتفاق به نوعی دیگر درباره جانبازان از کارافتاده بسیجی نیز انجام گرفت. با تصویب قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، انتظار می‌رود این اقدامات غیرقانونی متوقف و نص قانون درباره ایثارگران عمل شود.
۴- آیا پاداش پایان خدمت و سایر امتیازاتی که به شاغلین ارائه می‌شود به مشمولین حالت اشتغال نیز تسری دارد؟
کلیه امتیازاتی که برای شاغلین در قوانین و مقررات وجود دارد برای کلیه مشمولین قانون حالت اشتغال اعمال می‌شود و در این موضوع تفاوتی بین مشمولین حالت اشتغال که حقوق خود را از چه محلی دریافت می‌کنند وجود ندارد. در قوانین و مقررات گذشته بر این موضوع تصریح شده است و در قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران به طور شفاف به این موضوع اشاره شده است.
در ماده ۵۴ قانون جامع کلیه کارکنان شهید و جانباز و آزاده از کارافتاده کلی همانند سایر کارکنان شاغل دستگاه‌ها، از کلیه تسهیلات اجتماعی، رفاهی، آموزشی و خدمات قابل ارائه به کارکنان دستگاه‌ها، نظیر دفترچه اتکا، علاوه بر تسهیلات بنیاد برخوردار خواهند شد. علاوه بر آن برابر تبصره۲ ماده۴۰ این قانون مشمولان قانون حالت اشتغال هنگام نیل به بازنشستگی از کلیه امتیازات منظور شده برای شاغلان همطراز مانند پاداش پایان خدمت و غیره برخوردار می‌شوند. دستگاه مجری حکم حقوق بازنشستگی مکلف به تأمین و پرداخت حقوق و امتیازات مذکور خواهد بود.
بنابر این کلیه جانبازان و حقوق‌بگیران شهدا که حقوق حالت اشتغال خود را از بنیاد دریافت می‌نمایند با تکمیل ۳۰سال سنوات خدمت از پاداش پایان خدمت برخوردار می‌شوند.
۱- آیا جانباز از کارافتاده کلی مشمول قانون حالت اشتغال، توانایی کار مجدد را دارد؟
تصور غلطی که متاسفانه برخی از مسئولین نیز به آن دامن می‌زنند این است که امکان ندارد فردی که ازکار افتاده کلی است و مشمول قانون حالت اشتغال است بتواند مجددا مشغول به کار شود. این تصور غلط که ناشی از عدم‌درک صحیح توانمندی‌های انسان است این افراد را به اشتباه انداخته.
ضایعات جسمی و روحی به نسبت شدت و ضعف آن بخشی از کارایی و توانمندی انسان را محدود می‌کند ولی همه کارایی انسان را از او نمی‌گیرد. قوانین بین‌المللی و کنوانسیون حقوق معلولین که ایران نیز به آن پیوسته است همواره بر آن تاکید دارد که هیچ فردی ناتوان مطلق نیست و افراد به نسبت ضایعات جسمی و روحی در مقابل برخی فعالیت‌ها محدود می‌شوند ولی توان انجام برخی دیگر از فعالیت‌ها را دارند؛ به همین دلیل به دولت‌ها تاکید شده است تا شرایط بازتوانی و امکان فعالیت آنان را نسبت به توانمندیشان و شرایط رقابت آنان را در محیط‌های شغلی با دیگران فراهم کنند.
اگر به دستورالعمل از کارافتادگی جانبازان حالت اشتغال مصوب فرماندهی معظم کل قوا مراجعه شود شرایط ازکارافتادگی جانبازان با وظایف و ماموریت‌های نیروهای مسلح تطبیق داده شده است. این بدین معناست که افرادی که عضو یا همکار نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس بوده‌اند به دلیل ضایعات که به واسطه حضور آنان در عرصه دفاع مقدس به آنان وارد شده است توان حضور مجدد در ماموریت نیروهای مسلح را به عنوان یک رزمنده ندارند.
۲- به کارگیری جانباز حالت اشتغال در اداره محل خدمت خود یا ادارات دیگر چه حکمی دارد؟
از نظر قانون منعی برای اشتغال جانباز حالت اشتغال در اداره محل خدمت خود یا ادارات دیگر وجود ندارد. لکن دستگاه اجرایی تکلیفی برای انجام آن ندارد بلکه در صورت نیاز به خدمات جانباز حالت اشتغال، مقنن منعی را که برای دیگران گذاشته برای جانباز مشمول حالت اشتغال برداشته است. با همه نکاتی که بیان شد عده‌ای از جانبازان حالت اشتغال دارای شرایط ویژه و منحصر به فرد هستند که آنان را از سایر جانبازان متمایز می‌کند. اگر به این گروه مانند سایرین نگاه شود جفایی در حق آنان خواهد بود. اینان غالبا در آسایشگاه‌ها نگهداری می‌شوند و شرایط ویژه جسمی و روحی آنان می‌طلبد که نظام معیشتی و پرداخت حقوق آنان به صورت ویژه بررسی و تصمیم‌گیری شود.شرایط آنان فرصت مجدد اشتغال را از آنان گرفته و باید منطبق با همان شرایط ویژه‌ای که دارند مورد حمایت بیشتر قرار بگیرند.
۳- معیار ازکارافتادگی چیست؟
اغلب بر این باورند که درصد، معیار اصلی در تعیین ازکارافتادگی است در حالی که دستورالعمل تعیین از کارافتادگی با آیین‌نامه تعیین درصد فرق دارد. دستورالعمل تعیین از کارافتادگی مصوبه ستاد کل نیروهای مسلح که به تأیید مقام معظم فرماندهی کل قوا رسیده، دارای فصول متعدد و متنوعی است و علاوه بر ضایعات مرتبط با مجروحیت که تنها ملاک تعیین درصد است ضایعات و عوارض غیرمرتبط با جانبازی و مجروحیت نیز در آن مؤثر است. بنابراین حسب دستورالعمل ازکارافتادگی اگر جانبازی علاوه بر درصد جانبازی دچار بیماری صعب‌العلاج شود جمع این دو عارضه در ازکارافتادگی مؤثر است.
با این مصوبه تعیین ازکارافتادگی جانبازان هیچگاه به پایان نمی‌رسد بلکه افرادی که قبلا در کمیسیون، از کارافتادگی کلی نشده‌اند چنانچه به بیماری صعب‌العلاج و یا ناتوان کننده گرفتار شوند و یا به دلیل افزایش سن ناتوانی آنان تشدید شود می‌توانند مجددا متقاضی شرکت در کمیسیون پزشکی شده و در صورت تأیید کمیسیون از مزایای حالت اشتغال بهره‌مند شود. برای شرکت در این کمیسیون تنها داشتن حداقل درصد جانبازی کفایت می‌کند.